Olsztyn
W Olsztynie Mikołaj Kopernik bywał jako wizytator kapituły warmińskiej już w 1511 r. Jednym z licznych zadań zleconych mu przez kapitułę było pełnienie obowiązków administratora jej dóbr. W związku z tą funkcją uczony zamieszkiwał w zamku kapitulnym w Olsztynie w latach 1516-19 i 1520-21. Do jego obowiązków należało m.in. zasiedlanie wyludnionych wskutek działań wojennych wsi nowymi osadnikami, co wiązało się licznymi wyjazdami w teren. Świadectwem tych działań jest rękopis pt. „Lokacje łanów opuszczonych”, w którym znalazły się zapisy dotyczące wizyt w 43 warmińskich wsiach.
Na zlecenie biskupa warmińskiego Fabiana Luzjańskiego w 1517 r. Kopernik napisał rozprawę o reformie pieniądza, którą dwa lata później rozwinął w traktat „Zasady bicia monety”. W 1520 r. przygotował zamek i miasto do obrony przed spodziewanym atakiem Krzyżaków. Przyniosło to pożądany efekt w styczniu 1521 r., gdy odparto szturm krzyżackiego oddziału na mury miejskie w okolicach Furty Młyńskiej. Przez kolejne dwadzieścia lat astronom odwiedzał miasto nad Łyną jeszcze wielokrotnie.
Olsztyn uzyskał prawa miejskie w 1353 r. Wówczas też zakończono budowę zamku. Innymi zabytkami z gotyckim rodowodem są w mieście: bazylika św. Jakuba Apostoła, kościół św. Wawrzyńca, Stary Ratusz, Wysoka Brama oraz fragmenty murów miejskich. Poza tym zachowały się m.in.: Kaplica Jerozolimska z XVI w., siedem kościołów i kaplic z XIX i początku XX w. oraz dom przedpogrzebowy gminy żydowskiej (Bet Tahara).
Wznoszenie zamku kapituły warmińskiej rozpoczęto około 1348 r. Północne skrzydło ukończono w II połowie XIV w. Południowe, z okrągłą wieżą o wysokości 30 m, dobudowano w połowie XV w. W połowie XVIII w. powstało wschodnie, późnobarokowe. Obecnie w zamku działa Muzeum Warmii i Mazur [http://muzeum.olsztyn.pl/], w którym można obejrzeć m.in. ekspozycję poświęconą Kopernikowi oraz absolutny unikat – sporządzoną przez niego na ścianie krużganka i częściowo zachowaną tablicę astronomiczną (705 cm na 140 cm). To jedyne w świecie zachowane po dziś dzień narzędzie astronomiczne własnoręcznie wykonane przez Kopernika. Tablica przedstawianiu pozornego ruchu Słońca w dniach równonocy wiosennej i jesiennej.
W zamkowym parku stoi odsłonięte w 1916 r. popiersie Kopernika, wykonane przez berlińskiego rzeźbiarza Johannesa Götza. Przed wejściem do zamku w 2003 r. ustawiono rzeźbę Kopernika, autorstwa Urszuli Szmyt. Ma on formę ławeczki – można na niej przysiąść razem z astronomem i pozować do zdjęć.
W hołdzie wielkiemu uczonemu, w pięćsetną rocznicę jego urodzin (1973 r.) w Olsztynie oddano do użytku planetarium [http://planetarium.olsztyn.pl/]. W czasie prezentowanych w nim seansów widzowie udają się w wirtualne podróże kosmiczne, poznają sekrety gwiaździstego nieba, zjawiska astronomiczne i tajemnice natury. Nieopodal tej placówki, w dawnej wieży ciśnień, urządzono obserwatorium astronomiczne.
Gościom spragnionym aktywnego wypoczynku miasto proponuje m.in. letnie atrakcje Centrum Rekreacyjno-Sportowego „Ukiel” [http://www.osir.olsztyn.pl/pl/ukiel], położonego nad jeziorem o tej samej nazwie, a przez cały rok – ofertę Wodnego Centrum Rekreacyjno-Sportowego „Aquasfera” [http://www.osir.olsztyn.pl/pl/aquasfera]. Na spływ kajakowy można wybrać się Łyną lub którąś z mniejszych rzek w okolicy Olsztyna.